Repertoire

1. Barokmuziek

J.S. Bach: Aria variata in a-moll (07'00")
G. Leone: Sonata VI (11'45")
A. R. Capponi: Sonata XII (11'00")

Aria variata in a-moll
J. S. Bach (1685 - 1750)
Johan Sebastian Bach moeten we u niet voorstellen. Dit werk schreef hij voor clavecimbel. Door zijn zelfstandige stemvoering kan de rechterhand vertolkt worden door de mandoline, de linkerhand door de gitaar. De tessituur van beide stemmen wordt gerespecteerd, alsook de toonvorming, namelijk het tokkelen. Normaal heeft de aria 10 variaties. Wij kozen een viertal variaties die op onze instrumenten het beste tot recht komen.

Sonata VI
G. Leone (ca. 1725 - 1790)
- Maestoso espressivo
- Larghetto
- Menuetto con Variationi
Gabriele Leone werd geboren in Napels. Vanaf 1760 verblijft hij als leraar mandoline van de hertog van Chartres in Frankrijk. Hij schreef een belangrijke methode voor mandoline-onderricht. De Sonate VI komt uit een uitgave uit 1767 opgedragen aan Baron de Bagge, en is één van de indrukwekkendste van de klassieke mandolineperiode.

Sonata XII
A. R. Capponi (tweede helft 18de eeuw)
- Largo
- Allegro nobile
- Fuga
- Scherzo pastorale (Allegro moderato)
Over het leven en het werk van Abbate Ranieri Capponi is weinig bekend. Waarschijnlijk was hij een begaafd compositieleraar. Na zijn dood in 1744 gaf zijn broer in Florence een boek met 12 sonaten uit : 'Sonate da Camera par vari strumente'. Op het titelblad zijn 5 instrumenten afgebeeld : de viool, de mandoline, de fluit, de contrabas en het clavecimbel. Hiermee duidde de uitgever aan voor welke instrumenten deze sonaten bedoeld waren, een gebruik dat in die tijd normaal was.
Sonate XII bestaat uit 4 delen die zeer afwisselend zijn : zowel van thematiek, harmoniek als vormgeving. Het 1ste deel is een soort ouverture in een langzaam tempo. Daar tegenover staat het 2de deel met zijn vrolijk karakter en vol ritmische elementen. Daarna volgt een fuga : beide instrumenten zetten het thema na elkaar in. Tot slot komt een landelijke dans waarbij de 3 aangegeven en verschillende tempi (scherzo - largo - allegro) respectievelijk een vrolijk, een sereen en een verfrissend karakter geven.

N. Paganini: Sonata concertata (12'00")
C. G. Scheidler: Sonate D-dur (11'00")

Sonata concertata
N. Paganini (1782 - 1840)
- Allegro spirituoso
- Adagio assai espressivo
- Rondeau (Allegretto con brio - scherzando)
Niccolo Paganini, de grote vioolvirtuoos, leerde van zijn vader mandoline en gitaar. Hij schreef vele werken voor viool, voor gitaar en duo's voor verschillende instrumenten. Enkele werkjes voor mandoline zijn van Paganini's hand teruggevonden. De Sonata concertata is oorspronkelijk voor viool en gitaar. De melodievoering laat het echter toe om de vioolpartij op de mandoline te vertolken. Deze sonate is een uitzonderlijk werk : Paganini schreef meestal duo's waarbij één instrument zeer virtuoos was en het andere ondergeschikt. Zoals de naam van dit werk reeds zegt, worden hier de instrumenten concerterend en dialogerend gebruikt en hebben ze een even belangrijke rol.

Sonate D-dur
C. G. Scheidler (ca. 1752 - 1815)
- Allegro
- Romanze
- Rondo
Christian Gottlieb Scheidler was luitist aan het hof van de Kurfürsten van Mainz, zowel als cellist en fagottist in de eraan verbonden kapel. Hij genoot tevens een grote reputatie als gitarist.
De Sonate in D-dur is origineel voor viool en gitaar. Er zijn van deze compositie tevens uitgaven te vinden voor fluit en gitaar en voor gitaarduo.

Ludwig van Beethoven: Andante mit Variationen (9'45")
Ludwig van Beethoven: Sonatine in c (5'10")
Ludwig van Beethoven: Sonatine in C (2'40")
Carlo Munier: Capriccio Spagnuolo (7'00")
Carlo Munier: Carnavale di Venezia (3'10")
Vicenz Arienzo: Capriccio di Concerto (3'10")
Raphaele Calace: Pavane (3'45")
Raphaele Calace: Rondo (3'30")
Raphaele Calace: Tarantella (3'00")
Raphaele Calace: Polonese (7'05")
Friedrich Burgmüller: Nocturne nº 1 (3'30")
Salvatore Leonardi: Souvenir de Sicile (4'20")

Andante mit Variationen
L. van Beethoven (1770 -1827)
- Andante
- Variatie 1 : Allegro
- Variatie 2 : Più lento
- Variatie 3 : Vivo
- Variatie 4 : Allegro
- Variatie 5 : Minore - tranquillo espressivo
- Variatie 6 : Allegretto, Maggiore
Beethoven schreef ook voor de mandoline, wat meestal niet vermeld wordt in zijn biografieën. Te Praag leerde hij graaf Christian Christoph Clam Callas kennen, de stichter van het conservatorium te Praag. De echtgenote van de graaf, gravin Josephine Clary, speelde mandoline. Voor haar componeerde Beethoven zijn intieme, charmante mandolinemuziek : 2 sonatines, een adagio en het thema met variaties.
In het thema met variaties dialogeren de mandeline en de gitaar. Dit werk is het meest virtuoze van de mandolinecomposities van Beethoven en tevens het minst sentimentele. Mogelijk is het bedoeld geweest om de grote vindervaardigheid van gravin Clary aan te tonen of om eraan tegemoet te komen.

Capriccio Spagnuolo
C. Munier (1860-1911)
Carlo Munier uit Napels wordt beschouwd als één van de laatste romantische mandolinevirtuozen. Hij studeerde mndoline, piano, compositie en contrapunt aan het conservatorium van Napels. Met zijn meer dan 300 composities voor mandoline en gitaar of piano, stelt Munier het technisch kunnen van de mandolinespeler van de tijd rond de eeuwwisseling tentoon. Hij werkt in deze compositie met mooie effectvolle melodieën, met veel bravoure in een Spaans en Italiaans karakter.

Brian Israel: Sonatinetta for Mandolin and Guitar (08'00")
Norbert Sprongl: Duo Opus 85/2 (12'45")
Will Ayton: Three movements for Mandolin and Guitar (07'00")
Herbert Baumann: Sonata capricciosa (12'00")
Boudewijn Cox: Gordia (14'00")
Eduardo Angulo De Aires: Antiguos (10'15")
Friedrich Zehm: Drei Bagatellen (07'30")
Stephen Funk Pearson: Mountain Moor (08'15")

Sonatinetta for Mandolin and Guitar
Brian Israel (1951-1986)
- Toccata
- Elegie
- Menuetto
Brian Israel werd in 1951 in New York geboren en kreeg zijn compositielessen van Karel Husa aan de Cornell University. Hijzelf was leraar compositie aan de Syracuse University School of Music. Zijn oeuvre is uitgebreid : hij componeerde zowel symfonieën als concerto's voor verschillende instrumenten en in verschillende stijlen. Hij ontving hiervoor een groot aantal prijzen. Met het Sonatinetta behaalde hij in 1984 de eerste prijs op het festival "Mandolin competition for new mandolin music". Maatwisselingen kenmerken het ganse werk. Het meest consequent worden deze maatwisselingen gebruikt in het 'Toccata', maar ook in de 'Elegie' vinden we ze terug. Zelfs in het 'Menuetto' ontbreken ze niet. Desondanks wordt het menuetkarakter bewaard. Voor zijn harmonische toonspraak gebruikt hij de kerktoonaarden, vooral dan in het middendeel. De composities van Brian Israel zijn vaak humoristisch van inslag. Zo ook het 'Menuetto', waarin hij een citaat uit 'Tristan en Isolde' gebruikt om de driedeligheid van het menuet ( de normale vorm) te bekomen.

Duo Opus 85/2
Norbert Sprongl (1892-1983)
- Allegro
- Allegro vivace
- Adagio
- Allegro vivace
Norbert Sprongl, een Oostenrijker, kreeg zijn compositie-opleiding in Graz en Wenen. Hij schreef 4 symfonieën, liederen, koor- en kamermuziek voor viool, luit, gitaar, fluit en mandoline, 5 piano- en 2 vioolconcerto's en orkestwerken. Het Duo Opus 85/2 voor mandoline en gitaar is een romantisch werk met moderne harmonieën waarbij Sprongl het hele kleurspectrum van de mandoline en de gitaar gebruikt. Het duo bestaat uit 4 delen. Eerst krijgen we 2 snelle delen. Zij klinken opgewekt, opwindend en humorvol. Daarna volgt een traag deel (Adagio) dat een teder en lyrisch karkater heeft. Tot slot terug een snel deel (Allegro vivace) dat zeer levendig en vrolijk is. In de snelle bewegingen bouwt Sprongl een spanning op tussen de 2 instrumenten door het gebruik van klankeffecten, ondersteund door ritmische patronen die bij beide instrumenten tegengesteld verlopen. Hierdoor schept hij een grote intensiteit.

Three Movements for Mandolin and Guitar
Will Ayton (°1948)
- Fantasia
- Song
- Dance
Will Ayton is geboren in 1948 in Kansu, (China). Hij is de zoon van een protestants missionaris en kreeg zijn eerste opleiding in de Verenigde Staten en in Taiwan. Zijn muzikale opleiding kreeg hij aan het Shenandoa Conservatorium en het New England muziekconservatorium. Nu woont hij in Providence, Rhode Island en is muziekleraar aan het Roger Williamscollege.
Hij treedt op met viola da gamba in verschillende ensembles. Three Movements for Mandolin and Guitar werd gecomponeerd in de lente van 1984 en was goed voor de tweede prijs op het '1984 festival of Mandolines competition for new mandolin music'. Het werk werd opgedragen aan het Mair Davis Duo. Door hun optredens leerde de componist de mogelijkheden van de mandoline en gitaar kennen. Will Aytons' interesse voor barokmuziek komt in dit werk tot uiting in het preluderende 'fantasia', de 'song' doet ons denken aan de aria met een zangerige bovenstem en een gelijkmatig voortschrijdende onderstem. Hierin horen we echter ook de invloed van de Amerikaanse muziek. Het begin lijkt op het liedje 'The Sound of silence' van Simon en Garfunkel. 'Dance' is in de ongewone 7/8 maat geschreven waarmee het geheel virtuoos afgesloten wordt.

Sonata capricciosa
Herbert Baumann (° 1925)
- Allegro
- Andante sostenuto
- Allegro giocoso
Herbert Baumann werd in 1925 in Berlijn geboren. Hij studeerde compositie bij Paul Höffer en Boris Blacher, orkestdirectie bij Sergiu Celibidache. Als gevolg van zijn functie als muzikaal leider van verschillende podia (1947-'53 Deutsches Theater Berlin, 1953-'70 Staatl. Berliner Bühnen Shiller- und Slossparktheater, 1970-'79 Bayerisches Staatsschauspiel) schreef hij muziek bij meer dan 500 toneelstukken en 40 televisie spelen.
Op het gebied van de zogenaamde absolute muziek schreef hij orkest- en koorcomposities en een omvangrijk kamermuziekoeuvre.

Gordia
Boudewijn Cox (° 1965)
- Lento - Presto agitato - Lento
- Adagio
- Allegro vivace
Boudewijn Cox behaalde einddiploma's voor gitaar, kamermuziek, harmonie en contrapunt aan het Lemmensinstituut te Leuven, waar hij zich vervolmaakte bij Luc Van Hove (compositie) en bij Christian Vereecke (fuga).
Hij heeft verscheidene compositieprijzen op zijn naam staan; eerste prijs BAP SABAM voor 'Hommage à Ohana' voor klassieke gitaar, Prometheusprijs voor zijn 'Octet', een internationale onderscheiding voor 'Onyx' voor orkest (CD VMM 3044), een bekroning met de 'Jeugd en Muziekprijs 1998 voor compositie'.
Bekendheid bij een breder publiek kreeg hij met het pianowerk 'Prelude' dat werd uitgevoerd op de halve finale van de "Internationale Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth - 1999" (CD Cypres 9607).
Boudewijn Cox componeert bijna uitlsuitend in opdracht voor ensembles zoals 'De Beethoven Academie, I Solisti del Vento, …
Gordia is een virtuoos werk dat opgebouwd is uit drie delen. Het eerste deel Adagio volgt het slotdeel : een wervelende virtuoze finale waarin kleurrijke effecten telkens een ander aspect van beide instrumenten aan bod laten komen. De titel Gordia is een samenvoeging van de woorden 'chorda' (snaar) en 'dia' (twee). .Gordia is met andere woorden een duo voor twee snaarinstrumenten.

De aires antiguos
Eduardo Angulo (° 1954)
Eduardo Angulo werd geboren in 1954 in Puebla, Mexico. Hij studeerde viool vanaf 7 jaar. In 1975 studeert hij af als violist en componist aan het Haags conservatorium.
Hij schreef voor orkest, koor en verschillende kamermuziekbezettingen.
Over De aires antiguos schreef Eduardo Angulo :"warm and pleasing. A mixture of serenity and fantasy, happiness and melancholy. Reality. More than a dialogue this work shows a day-to-day relationship at home. A kind of lullaby is united to a vital Huapango always together, always a continuation of one another. Just like my parents.
To picture this music in an old style, I could not think of anything better than a guitar and a mandolin".

Drei Bagatellen
Friedrich Zehm (° 1923)
- Allegretto
- Adagietto
- Allegro Vivace
De Oostenrijkse componist Friedrich Zehm, geboren in 1923, begon op aanvraag van Marga Wilden-Hüsgen te componeren voor mandoline en gitaar. Van zijn hand verscheen in 1980 de "Sonatine für Mandoline und Gitarre" en in 1981 de Drei Bagatellen.. Hoewel in een eigentijdse toonspraak geschreven, spreken deze composities toch tot de verbeelding van het publiek. Zehm combineert hierin immers de karakteristieke effecten van beide insrumenten met zangerige melodieën en plezierige ritmes.

Mountain Moor
Stephen Funk Pearso

© Copyright Gerda Abts 1993